Fizahan-teny |
| ||||||||||||||||||||
Ohabolana : zavatra | |||||||||||||||||||||
Ohabolana 1 | Andringitra anie ka saro-javatra : ny zavatra moa no haninona fa hianao no tia katsakatsaka. [2.558]
Andringitra anie koa saro-javatra : ny zavatra moa no haninona, fa hianao no tia katsakatsaka. [2.415 #66, 2.165] | ||||||||||||||||||||
Dikanteny frantsay | Comme c' est l' Andringitra, il est dangereux à cause des esprits; pourtant ils ne vous feraient rien si vous n' y alliez rôder (.... ce qui peut-être les dérange). [2.165]
Montagne Andringitra dont le séjour est impossible à cause des esprits : les esprits ne feraient rien, c' est vous qui cherchez le danger. [2.415 #66] | ||||||||||||||||||||
Fanazavana frantsay | Il ne faut pas s'exposer au ressentiment des Vazimba qui hantent l'Andringitra, au nord-ouest de Tananarive. [2.415 #66] | ||||||||||||||||||||
Ohabolana 2 | Manaraina anaty | ||||||||||||||||||||
Dikanteny frantsay | Quitter sa maison à jeun et faire ainsi des reproches aux esprits; les êtres malheureux ont l' herbe pour demeure, et leurs ailes ne peuvent les couvrir quand ils sont vivants, ni les envelopper une fois morts. [2.165] | ||||||||||||||||||||
Fanazavana frantsay | Donc, mangez chez vous et ne faites pas de reproches aux esprits. Le sens de ce proverbe n' est pas très clair; peut-être veut-il dire tout simplement qu' il vaut mieux manger chez soi où on trouve toujours quelque chose, plutôt que d' espérer trouver un repas chez les autres. Et l'expression: faire des reproches aux esprits, fait allusion au fait qu' on attribuait aux esprits malins les crampes d'estomac, comme celles qui peuvent se produire par suite de jeûne. [2.165] | ||||||||||||||||||||
Ohabolana : zavatra | |||||||||||||||||||||
Ohabolana 1 | Adaladala manam-benty, ka izay hita rehetra venty avokoa. [2.165 #1633]
Adaladala nanam-benty: izay hita rehetra venty avokoa. [2.415 #2049, 2.653 #4] Randranobe nanam-benty, ka izay zavatr' olona mandalo : nday ho ahy venty avokoa. [2.415 #1928] | ||||||||||||||||||||
Dikanteny frantsay | Bête comme celui qui n' a que seize sous, et tout ce qu' il voit, il veut l' avoir pour seize sous. [2.415 #2049]
Un sot qui avait (un morceau d' argent de) quatre-vingts centimes, tout ce qu' il voyait, il croyait que le prix en était de quatre-vingts centimes. [2.165] Vieille qui n' a que seize sous : tout ce qu' elle voit, elle le veut pour seize sous. [2.415 #1928] | ||||||||||||||||||||
Fanazavana frantsay | Avant la conquête, la monnaie employée à Madagascar n' était autre chose que des morceaux d' argent de toutes grandeurs que l'on obtenait en coupant des piastres ou pièces de 5 francs. Pour savoir la valeur exacte de ces morceaux, il fallait les peser. [2.165]
Se disait des gens à idée fixe, des imbéciles ayant une marotte. [2.415 #1928] Se disait des simples d' esprit. [2.415 #2049] | ||||||||||||||||||||
Ohabolana 2 | Ambolo bitaka, ambolo matavy: zava-tsy hay tsy azo ibitabitahana. [1.1 #63, 2.558 #181]
Ambolo bitaka, ambolo matavy: zava-tsy hay tsy ibitabitahana. [2.165 #854] | ||||||||||||||||||||
Fanazavana malagasy | Tsy tokony hitsabatsabaka amin' ny zavatra tsy hay. [1.1 #63] | ||||||||||||||||||||
Dikanteny frantsay | Une sauterelle verte qui saute, une sauterelle verte bien grasse: il ne faut pas sauter de joie pour une chose qu' on ne sait pas. [2.165 #854] | ||||||||||||||||||||
Ohabolana 3 | Amin' ny zavatra rehetra mba mitsapa ny ho farany. [2.415 #6203]
Aza mandroso tsy mitsapa ny farany. [2.415 #6219] | ||||||||||||||||||||
Dikanteny frantsay | En toutes choses regardez la fin. [2.415 #6203]
N' avancez pas sans prévoir l' avenir. [2.415 #6219] | ||||||||||||||||||||
Ohabolana 4 | Angady mondro sy reniakoho: izay mananda no resy. [2.558, 1.1]
Angady mondro sy reniakoho, ka izay mananda no resy. [2.415 #4362] Toy ny angady mondro sy ny reniakoho, ka izay mananda no resy. [2.165 #1197] Toy ny angady mondro sy reniakoho : izay mananda no resy. [2.653 #3181] Toy ny angadimondro sy reniakoho, ka izay mananda no resy. [2.558 #4260] | ||||||||||||||||||||
Fanazavana malagasy | Enti-milaza zavatra roa mitovitovy vidy; ka raha ampifanakalizana dia resy izay manampy zavatra hafa. [1.1]
Izany hoe zavatra roa mitovy vidy izy roa ireo ka raha misy olona roa mifanakalo azy ireo, izay mbola manome sandany, na fanampiny, an' ilay iray hafa dia azo heverina ho resy, namaty antoka. [1.1] Zavatra roa mitovy ka tsy tokony hisy hihevi-tena ho voa na mahavoa izay mahazo ny anankiray aminy. [1.1] | ||||||||||||||||||||
Dikanteny frantsay | Comme une bêche usée et une poule (qu' on échange), celui qui donne quelque chose en plus y perd. [2.165]
Quand une vieille poule est échangée avec une bêche usée, c' est celui qui ajoute un supplément qui perd à l' échange. [2.415 #4362] | ||||||||||||||||||||
Fanazavana frantsay | Ce proverbe signifiait : de même valeur. [2.415 #4362]
Parce que les deux choses sont considérées comme ayant exactement la même valeur. [2.165] | ||||||||||||||||||||
Ohabolana 5 | Aza malaina fa ny mosary indray maraina aza tsy efa fotsiny. [2.558 #472]
Aza malaina manao zavatra; fa ny mosary indray maraina tsy efa foana. [2.165 #680] Ny mosary indray maraina aza tsy efa foana. [2.558 #3155] Ny mosary indray maraina tsy efa foana. [2.653 #2353] | ||||||||||||||||||||
Dikanteny frantsay | Ne soyez pas paresseux; car quand la famine règne il est difficile de trouver à manger, même pour une seule matinée. [2.165] | ||||||||||||||||||||
Ohabolana 6 | Aza ny vady an-trano no atao tsy ho zavatra, fa izay mihaingo tsara avokoa. [2.165 #1805, 2.415 #1274] | ||||||||||||||||||||
Dikanteny frantsay | Il ne faut pas mépriser votre femme, car toutes celles qui sont bien habillées sont belles. [2.165]
Ne méprisez pas votre femme, car toutes celles qui se sont parées sont belles. [2.415 #1274] | ||||||||||||||||||||
Fanazavana frantsay | Ne vous laissez pas séduire. [2.415 #1274]
Restez fidèle et ne soyez pas séduit par la belle apparence d' autres femmes. [2.165] | ||||||||||||||||||||
Ohabolana 7 | Boka mivaro-tantely : ny zavatra amidy mamy ihany, fa ny tenany mivarotra no mahaloiloy. [2.415 #1976, 2.653]
Boka mivaro-tantely: ny zavatra amidy mamy ihany, fa ny tenan' ny mpivarotra no Boka mivaro-tantely : ny zavatra amidy mba soa ihany fa ny tenan' izy mpivarotra no mankaloiloy. [2.558] Tantely | ||||||||||||||||||||
Dikanteny frantsay | Lépreux qui vend du miel : ce qu' il vend est doux, mais le marchand donne la nausée. [2.415 #1976]
Un lépreux vendant du miel: ce qu' il vend est bien doux, mais c' est le vendeur qui vous dégoûte. [2.165] | ||||||||||||||||||||
Fanazavana frantsay | Le don n' est pas tout, il y a manière de donner. [2.415 #1976] | ||||||||||||||||||||
Ohabolana 8 | Dokotra homan-kabakabaka : homan-java-tsy mahavoky ny tena. [2.653 #855] | ||||||||||||||||||||
Ohabolana 9 | Fanambadian-tery setra dia ranomaso mivalana Fanambadian-terisetra ka ranomaso mivalana Hany zava-tsy zaka, ny fanambadian-tery setra. [2.415 #1193] Zava-tsy zaka ny fanambadian-tery setra. [2.165 #1741] Zava-tsy zaka raha ny fanambadiana an-tery setra. [2.558 #5088] Zava-tsy zaka raha ny fanambadian-tery setra. [2.415 #1251, 2.653 #3773] | ||||||||||||||||||||
Dikanteny frantsay | C' est une chose insupportable qu' un mariage forcé. [2.415 #1251]
Il n' y a qu' une chose que je ne peux pas souffrir, c' est un mariage forcé. [2.415 #1193] Un mariage contracté par force fait couler des larmes sans fin. [2.415 #1190] Un mariage imposé cause des pleurs sans fin. [2.165] Un mariage imposé est insupportable. [2.165] | ||||||||||||||||||||
Ohabolana 10 | Hitsikitsika tsy mandihy foana fa ao raha. [2.558 #1350, 1.1]
Hitsikitsika tsy mandihy foana, fa ao zavatra. [2.165 #981, 2.415 #637] Kitsikitsika tsy mandihy foana, fa ao zavatra. [2.653 #1278] | ||||||||||||||||||||
Fanazavana malagasy | Tsy misy fisehoan-javatra tsy manam-pototra na antony. [1.1] | ||||||||||||||||||||
Dikanteny frantsay | La crécerelle ne s' agite pas en vain, c' est pour une proie qu' elle aperçoit. [2.415 #637]
La crécerelle ne tournoyé pas sans cause, mais c' est qu' elle aperçoit quelque chose. [2.165] | ||||||||||||||||||||
Fanazavana frantsay | On n' agit pas et on ne se réjouit pas sans motif ; se disait aussi des chefs qui n' agissent pas sans cause. [2.415 #637]
Proverbe souvent cité pour éveiller les soupçons ou insinuer le mal. Pas de fumée sans feu. [2.165] | ||||||||||||||||||||
Ohabolana 11 | Manao fanahin-tsokina : raha mahazo zavatra dia mivonkina. [2.415 #2299] | ||||||||||||||||||||
Dikanteny frantsay | L' avare fait comme le hérisson qui se referme lorsqu' il tient quelque chose. [2.415 #2299] | ||||||||||||||||||||
Fanazavana frantsay | Il enfouit son argent. [2.415 #2299] | ||||||||||||||||||||
Ohabolana 12 | Manao ny ain-tsy ho zavatra. [2.415 #6298]
Manao vy very ny aina. [2.415 #6298, 2.653 #1560] Manao vy very ny ainy. [2.165 #886] | ||||||||||||||||||||
Dikanteny frantsay | Risquer sa vie. Litt. faire de sa vie comme d' un morceau de fer perdu. [2.165]
S' exposer et sacrifier sa vie. [2.415 #6298] | ||||||||||||||||||||
Fanazavana frantsay | Cette expression s' emploie très fréquemment, mais il est difficile d' en discerner l' origine. [2.165] | ||||||||||||||||||||
Ohabolana 13 | Miala fo aman-kavana, fa ny monina irery zava-tsarotra ; miala fo | ||||||||||||||||||||
Dikanteny frantsay | Soyez bien ouvert avec vos parents, car il est dur d'habiter seul ; travaillez de tout coeur à la saison propice, car la pluie cessera et la terre deviendra dure. [2.415] | ||||||||||||||||||||
Ohabolana 14 | Mpanakalo rano tratr’ orana : enjehin’ ny varotra ataony. [2.653 #1962]
Mpanakalo rano tratr' orana ka enjehin' ny varotra ataony. [2.558 #2571, 2.415] Mpanakalo rano tratr' orana, ka enjehin' ny zavatra ataony. [2.165 #1716] | ||||||||||||||||||||
Fanazavana malagasy | Ilazana ny mpanao ratsy ivalian' ny ratsy fanaony. [1.1] | ||||||||||||||||||||
Dikanteny frantsay | Marchand d' eau pris par la pluie : il est poursuivi par ce qui fait l' objet de son commerce. [2.415 #2728]
Un débitant (litt. changeur) d' eau atteint par la pluie est ainsi poursuivi par la chose dont il s' occupait (c.à.d. par l' eau). [2.165] | ||||||||||||||||||||
Fanazavana frantsay | On est puni par où l'on a péché. [2.415 #2728] | ||||||||||||||||||||
Ohabolana 15 | Ny | ||||||||||||||||||||
Dikanteny frantsay | Les désirs seuls n' accomplissent pas les choses que l' on avait l' intention de faire. [2.165] | ||||||||||||||||||||
Ohabolana 16 | Ny haingo natao ho zavatra, verin' ny vary masaka Ny haingo natao Ny haingo natao | ||||||||||||||||||||
Dikanteny frantsay | Les parures qu' on porte tous les jours sont dépréciées par un grain de riz cuit resté sur le visage une seule fois. [2.415 #2450] | ||||||||||||||||||||
Fanazavana frantsay | Les plus belles choses sont dépréciées par un seul défaut. [2.415 #2450] | ||||||||||||||||||||
Ohabolana 17 | Ny harena no tian-kananana, ka ny aina no atao tsy ho zavatra. [2.558 #3033]
Ny harena no tian- | ||||||||||||||||||||
Dikanteny frantsay | Ce sont les richesses qu' on veut acquérir et on fait peu de cas de la vie. [2.415 #6316] | ||||||||||||||||||||
Ohabolana 18 | Ny tantara malaza, fa tsy misy zavatra tsy hitany, na ny ela na ny faingana, ka aza manadino ny soa nifanaovana. [2.415] | ||||||||||||||||||||
Dikanteny frantsay | L’histoire porte loin sa renommée : il n’y a pas de chose qu’elle ne connaisse pas, soit dans le passé, soit dans le présent ; aussi il faut se garder d’oublier les bienfaits qui ont été échangés. [2.415] | ||||||||||||||||||||
Fanazavana frantsay | Le sens est : la postérité le dira. [2.415] | ||||||||||||||||||||
Ohabolana 19 | Ny vola Ramangatsimahatola, ny aina Ramangatsiatakalo zavatra. [2.558 #3362] | ||||||||||||||||||||
Ohabolana 20 | Rafozana be menimenina, vinanto tsy azo ho zavatra. [2.415 #1469] | ||||||||||||||||||||
Dikanteny frantsay | Quand les beaux-parents sont toujours mécontents et grognons, ils trouvent que le gendre n' est pas assez bien. [2.415 #1469] | ||||||||||||||||||||
Fanazavana frantsay | Se disait des mariages qui finissent mal parce que les beaux-parents ne sont pas favorables. [2.415 #1469] | ||||||||||||||||||||
Ohabolana 21 | Raha hanao zavatra, aza manao hoe : " dombo ny angady " ; nefa raha hihinana manao hoe : " maranitra ny sotro " . [2.415 #3966, 2.165] | ||||||||||||||||||||
Dikanteny frantsay | Quand vous allez au travail, ne dites pas : la bêche est émoussée ; et quand vous allez manger : la cuiller racle bien la marmite. [2.415 #3966]
Quand vous allez labourer, ne dites pas: "La bêche est émoussée" ; pour dire, quand vous allez manger: "La cuillère coupe bien" . [2.165] | ||||||||||||||||||||
Ohabolana 22 | Raha vinanto tsy azo ho zavatra, ny angadimondro no faingana. [2.653 #2725, 2.415]
Raha vinanto tsy azo ho zavatra : ny angadimondro no haingana. [2.558 #3680] | ||||||||||||||||||||
Dikanteny frantsay | Quand le gendre n' est pas estimé des beaux-parents, ils prennent vite la vieille bêche pour le mettre à la porte comme on fait pour chasser les animaux. [2.415 #1473] | ||||||||||||||||||||
Ohabolana 23 | |||||||||||||||||||||
Dikanteny frantsay | Grosse corde impuissante ; faible lien qui renverse un bœuf. [2.974 #278] | ||||||||||||||||||||
Ohabolana 24 | Tao-zava-drafozana : avo roa toko ny aina. [2.415 #1477] | ||||||||||||||||||||
Dikanteny frantsay | Quand on travaille pour ses beaux-parents on montre deux tiers de forces de plus. [2.415 #1477] | ||||||||||||||||||||
Fanazavana frantsay | On cherche à se faire bien voir des beaux-parents ou des chefs. [2.415 #1477] | ||||||||||||||||||||
Ohabolana 25 | Toy ny Vazaha matim-basy, ka matin-java-nataony. [2.165 #1393]
Vazaha matim-basy, ka matin-java-natao. [2.415 #3627] Vazaha matim-basy : matin-draha hainy. [1.147 #V43] Vazaha matim-basy : matin-java-natao. [2.558 #319, 2.653 #3654, 2.974 #290] | ||||||||||||||||||||
Dikanteny frantsay | Blanc tué par un fusil : il est tué par son propre ouvrage. [2.415 #3627]
Pareil à un "Vazaha" tué par un fusil; il a été tué par une chose qu' il a faite lui-même. [2.165] Quand un vazaha meurt d’un coup de fusil, il est victime de sa propre invention. [2.974 #290] | ||||||||||||||||||||
Fanazavana frantsay | Allusion au fait que les fusils venaient des Européens ; ce proverbe se disait de l' homme pris dans ses propres paroles ou victime de ses propres actions ; dans la guerre franco-hova, le chef Rakoto se servait de ce proverbe pour dire que les Malgaches se serviraient du fusil pour tuer les Français. [2.415 #3627]
Le terme de "Vazaha" ne s' appliquait pas à tous les étrangers, mais seulement aux blancs d' Europe et d' Amérique, et non aux Hindous ou aux Arabes. [2.165] | ||||||||||||||||||||
Ohabolana 26 | Tsy azo ho zavatra. [2.415 #3998]
Tsy vanon- Tsy vanon- | ||||||||||||||||||||
Dikanteny frantsay | C' est un bon à rien. [2.415 #3998] | ||||||||||||||||||||
Ohabolana 27 | Tsy mahamafy fonosana ohatra ny zavatra | ||||||||||||||||||||
Ohabolana 28 | Tsy misy lozain’ ny zava-tsy fantatra. [2.558 #305, 2.653 #3522] | ||||||||||||||||||||
Ohabolana 29 | Very zava-tsy hay. [2.415 #61] | ||||||||||||||||||||
Dikanteny frantsay | Qui sait tout faire. [2.415 #61] | ||||||||||||||||||||
Ohabolana 30 | Zava-madinika amehezana zava-dehibe. [2.415 #3324] | ||||||||||||||||||||
Dikanteny frantsay | Souvent une chose importante est liée avec une petite. [2.415 #3324] | ||||||||||||||||||||
Fanazavana frantsay | Tanguin qui jusque-là, était administré aux poulets : il fit périr ainsi beaucoup de monde ; irrité de tant de cruauté, le roi Andrianjaka interdit dans son royaume l' usage du poison nommé tanguin ; de cette défense date le proverbe ; plus tard les souverains eux-mêmes appliquèrent au peuple l' épreuve du tanguin. [2.415 #3324] | ||||||||||||||||||||
Ohabolana 31 | Zavatra amidy tsy azo | ||||||||||||||||||||
Ohabolana 32 | Zava-tsy ananana Zava-tsy ananana | ||||||||||||||||||||
Fizahan-teny |
| ||||||||||||||||||||
![]() |